U središtu visokih hercegovačkih bregova i u podnožju kolašin-
skih planina, naspram Durmitora a iznad obala valovite Tare nalazi
se manastir Dovolja, zadužbina slavnih Nemanjića. Manastir se nalazi
u podnožju sela Premćana, na desnoj obali rijeke Tare, nizvodno od ma-
nastira Dobrilovine 16 kilometara – 2 lA sata hoda, na jednom prilično
strmom brežuljku, čije strane padaju okomito u Taru. Iznad platoa na kome
je manastir, uzdiže se divna gora sa različitim vrstama šumskog drveća.
Oko samog manastira je divna ravnica koju su krasile razne vrste pitomih
voćki, koje i danas postoje. Između njih su podignuti bili konaci od tvrdog
materijala za prenoćište naroda. S desne strane manastira bio je naroči-
to sagrađen konak za igumana i kaluđere. Položaj na kom se nalazi mana-
stir je okrenut k jugu i nagnut k Tari. Brda preko Tare: Gradina, Crkvine,
Palež i Ristovac obrasla su borovom i jelovom šumom i zatvaraju vidik.1
Manastir je skoro na samoj obali Tare, ali je ponor iza njega tako dubok i
strm da se manastir ne vidi sve dok se ne dođe na samu ivicu stijene. Od
Brskova do Dovolje je u doba vladavine Nemanjića postojao stari put, na-
lik kolskom, dug 16 sati. Predanje veli i da je kod Kotlina ispod Premćana
bio grčki most na Tari.2 Manastiru su pripadala sela: Dovolja, Premćani,
Vaškovo, Borisavljevica, Kotlajići i Krupice. Manastir je bio sa svačim
i za svakoga „do volje“ snabdjeven i po tome je dobio ime ..Dovolja“.

U ovom radu o ustanovi kneza i primićura u tursko doba nastojao sam
da obuhvatim vrijeme kada ona nastaje kao ustanova i da objasnim koji su
razlozi doveli do njenog uspostavljanja, takođe i da iznesem razloge zbog
kojih se ova ustanova sačuvala i nakon osvajanja nekadašnjeg Dušanovog
carstva od strane Turaka. Ustanova kneza i primićura je egzistirala kroz
sve vrijeme turske vladavine na tim prostorima, ali je njena uloga značajna
negdje do sredine XVII vijeka, dakle, do uspostavljanja osmanskog feudal-
nog sistema, kada ona gubi svoju dotadašnju ulogu i značaj. Ovaj rad ne bi
imao sadržajnu cjelovitost ako bi se izostavilo kazivanje o ulozi i duž-
nostima kneza 5′ feudalno doba prije turskih osvajanja, tako da osvrt na
ovaj period predstavlja uvod u naslovljenu temu.

Prvi kontakti Evrope i islama sežu u daleku prošlost, u VII vek, kada
Arabljani nakon osvajačkih uspehau Maloj Aziji, pokušavaju da zauzmu Ca-
rigrad (674-678), dok prva muslimanska država na evropskom tlu nastaje
u VIII veku, kada su združeno arapsko-berberske snage iz severne Afrike
osvojile tlo Španije, darujući ime moreuzu koji su prešli – Gibraltar,
po vojskovođi koji je predvodio pohod. Islamsko društvo ostavilo je tra-
ga ne samo u istoriji onih evropskih oblasti koje su bile sastavni deo
Omejadskog emirata (Španija), odnosno Abasidskog i Fatimidskog kali-
fata (Sicilija), već i južnih i centralnih oblasti današnje Francuske.
Proces rekonkeiste koji jača sa prvim decenijama XIII veka i stavlja tač-
ku na arapsko-muslimansku dominaciju nad ovim oblastima, podrazumevao
je ne samo ponovno osvajanjs teritorija, već i brisanje svih društvenih,
civilizacijskih i kulturnih normi izgrađivanih u Kalifatu. Uporedo sa
tim takvim istorijskim sledom na zapadu, početkom XIV veka, na istoku
počinje uspon nove sile, koja će u poslednjim decenijama tog stoleća snaž-
no zakoračiti na tlo jugoistične Evrope. U svom prodoru u jutoistočnu Ev-
ropu. Osmanlije donose ne samo novo državno uređenje, već i krupne pro-
mene u društvenim i konfesionalnim odnosima.

Predmet onomastičkih istraživanja u ovom radu bila su imena
orijentalnog porijekla, preuzeta iz arapskog, turskog i persijskog jezika,
potpuno prilagođena fonetskom sistemu, morfološkim, odnosno tvor-
benim modelima našeg jezika. Među ova imena pribrojana su i ona koja
svojom formom i glasovnim sklopom samo podsjećaju na imena orijentalnog
porijekla, ali su, zapravo bez etimona ili je on u najmanju ruku sasvim
nejasan. U ovu grupu neologizama, smatrali smo, spadaju i imena koja su u
najvećem broju slučajeva nastala na isti ili sličan način i koincidiraju
sa imenima evropskog, odnosno neorijentalnog porijekla i kod njih se,
može se reći, desila naknadna etimologizacija.

Savremenom čoveku su potrebni odgovori o sadašnjosti i u tome je
smisao istraživanja problema prošlosti. Samo tako taj čovek, zapravo
društvo, može da donosi odluke o svojoj budućnosti.1 Istoričar Slavenko
Terzić o tome kratko kaže: „Sadašnjost se ne moze sagledati iz same ssbs.“2
Samo prošlost i sadašnjost daju i pravo i perspektivu za budućnost. Nema
kraja istorije, kako je mislio Fukujama. Ustvari globalizam hoće samo
jednu istoriju, istoriju moćnih. Ali, čovečanstvo ne čine samo moćni, a
pogotovo ne oni najmoćniji. Mnoge imperije su bile i prošle, a čovečan-
stvo i istorija su ostali, i ostaće.