Osnivanje Gimnazije u Pljevljima predstavljalo je značajan momenat kako u prosvjetnom i kulturnom, tako i u političkom i ekonomskom životu pljevaljskog kraja. U ovom radu, osnivanje Gimnazije biće problematizovano u svijetlu složenih geopolitičkih okolnosti koje su pratile prve godine rada Gimnazije.

Prirodno kretanje stanovništva determinišu dve grupe činilaca. Prvu grupu čine: rađanje (natalitet), smrtnost (mortalitet) i prirodni priraštaj. Drugu grupu čine: plodnost (fertilitet) i živost (vitalitet). U radu će biti posvećena pažnja samo prvoj grupi činilaca prirodnog kretanja i prostornom kretanju stanovništva u pljevaljskom kraju. Posle Drugog svetskog rata u pljevaljskom kraju je izražena tendencija opadanja svih elemenata, što je prouzrokovalo starenje demografske mase i pražnjenje seoskih naselja. Prirodni priraštaj u svim delovima ovog kraja je ispod praga generacijskog (biološkog) obnavljanja stanovništva.

Početkom 20. veka stanje u Raškoj oblasti ili nekadašnjem novopazarskom sandžaku bilo je obeleženo svakovrsnim nasiljem, pljačkama, ucenama i ubistvima najuglednijih ljudi. Turska vlast nije imala ni snage ni želje da to stanje sveopšte anarhije savlada i obezbedi imovinsku, pravnu i životnu sigurnost svim svojim građanima, a posebno onim najugroženijim, tj. Srbima hrišćanima. Ni posle izvođenja mladoturske revolucije (hurijet) 1908. godine, i pored početnog zadovoljstva i nadanja, stanje se nije bitno promenilo. Naprotiv, otpočeo je proces osmanizacije i izigravanja proklamovanih prava i sloboda za neturske narode. To stanje će dovesti do toga da će se veliki broj srpskih seljaka odmetati u šume i organizovati komitske grupe i čete. Te grupe i čete će odigrati značajnu ulogu u zaštiti srpskog hrišćanskog stanovništva od muslimanskih zlikovaca i odmetnika, a prvi će stupiti u borbu za oslobođenje u oktobru 1912. godine.

APSTRAKT: U radu su prikazani rezultati istraživanja 2010-2014. na pećini Trlica, koja se nalazi u blizini grada Pljevlja. Obrađuju se i analiziraju slojevi koji se na osnovu otkrivene bogate faune i komparativnog materijala, mogu opredijeliti u rani i srednji pleistocen. Brojnost i raznolikost nađenih vrsta krupnih i sitnih sisara svrstavaju ovaj lokalitet među najznačajnijim na Balkanu u pogledu izučavanja pleistocenske faune.
KLJUČNE RIJEČI: rani i srednji pleistocen, taksonomski sastav teriofaune, sitni i krupni sisari.

APSTRAKT: Manastir Dubočica u blizini Pljevalja nastao je 1565. kako je navedeno u ktitorskom natpisu. Četiri vrste istorijskih izvora beleže podatke o manastiru i njegovom bratstvu: natpisi u samoj crkvi, zapisi u rukopisnim knjigama, dokumenta na turskom jeziku, sačuvana u arhivu manastira Sv. Trojice kod Pljevalja i opisi iz 19. veka. Na osnovu trenutno dostupnih izvora može se u izvesnoj meri rekonstruisati život manastira i pratiti njegov nastanak i prosperitet (druga polovina 16. veka), borba za opstanak i formiranje umetničke celine (17. vek) i na kraju gašenje (18. vek) i pretvaranje u parohijsku crkvu (19. vek).
KLJUČNE REČI: Manastir Dubočica