Prva pisana zapažanja o starinama pljevaljskog kraja potiču iz pera
dubrovačkih poslanika koji su se 1792. godine, na putu u Carigrad, naš-
li u Pljevljima (Taslidži). Međutim, tek su krajem XIX stoleća započeta
proučavanja antičkih spomenika i natpisa iz Pljevalja, od kojih su neke
objavili Momzen i Artur Evans – znameniti engleski arheolog koji je
Pljevlja posetio krajem XIX stoleća. Ubrzo, 1899. godine, usledila su
i prva iskopavanja o kojima je pisao K. Pač, da bi posle više od šest
decenija, 1964. godine, u Kominima bila započeta sistematska arheo-
loška istraživanja zaštitnog karaktera, kojima su rukovodili dr Dra-
goslav Srejović i dr Aleksandrina Cermanović-Kuzmanović, profesori
arheologije na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Ovim iskopavanjima,
sprovedenim u dve istraživačke kampanje (od 1964. do 1967. godine i od
1970. do 1975. godine), obuhvaćena je samo nekropola u Kominima, dok je
prostrano i utvrđeno naselje ostalo neispitano. Rezultati istraživanja
prevazišli su očekivanja i najvećih optimista, jer je sadržaj otkrivenih
grobnica i grobova bio izuzetan. Setimo se samo nadaleko čuvene dijatrete
i prelepog zlatnog nakita koji je krasio lepotice iz antičkih Pljevalja
(Cermanović-Kuzmanović 1998).

Osnivanjem politički i ekonomski samostalne srpske države pod Nemanjom i samostalne srpske crkve za koju se izborio princ-monah, najmlađi Nemanjin sin Sveti Sava (1219), mostovi kulture, koji su sporo, skoro dva veka građeni između Srbije i susedstva, povezali su Srbiju sa najpoznatijim umetničkim središtima tadašnjeg sveta: Carigradom i Solunom s jedne i Primorjem i Venecijom sa druge strane.