O nastanku manastira Svete Trojice i o njegovim osnivačima poznati
su različiti izvori, među kojima su najstariji zapisi u rukopisnim crkve-
nim knjigama koji se javljaju od 1537. godine, zatim dva ktitorska natpisa na
živopisu u prizidanoj priprati iz 1592. godine i tri signirane ktitorske
kompozicije, od kojih je jedna o osnivanju hrama u naosu, druga o osnivanju
priprate i treća o sekundarnom ktitoru priložniku, svi nastali posled-
nje decenije XVI veka. Za nesaglasne podatke iz natpisa i pisanih izvora,
a naročito za različitu sliku crkve na dvema ktitorskim kompozicijama,
ponuđena su relativno prihvatljiva rešenja, ali su i pored toga pojedina
pitanja ostala otvorena.1 Među njima se na prvom mestu postavlja pitanje
da li je tu postojalo starije crkveno sedište. Na osnovu poznate zabrane
turskih vlasti da se pravoslavni crkveni centri mogu samo obnavljati na
starim temeljima, a nikako podizati novi, pretpostavljalo se da je i crkva
Svete Trojice pljevaljske nastala na starijoj crkvenoj građevini.

Pod naslovom Detailbeschreibung des Sandžaks Plevlje und des Vilajets Ko-
sovo poslednje godine XIX veka u carskoj dvorskoj štampariji u Beču štam-
pana je knjiga malog formata sa više karata i skica. U stvari, to je priruč-
nik vojne tajne službe, nastao na osnovu rukopisnog elaborata austrijskih
agenata iz 1885/6. godine, tajnog kartiranja tokom 1892. godine i rekognosciranja
terena i studije k.u.k. oficira u periodu od 1895. do 1897. godine.
I format i sadržaj knjige prilagođeni su nameni – da služi kao vojni bedeker,
putni priručnik, a o dugotrajnoj upotrebi svedoče dopune iz 1900.
i 1909. godine sa dva nova priloga, i ubačenim, naknadno štampanim listovima
na nekoliko mesta, gde je svaka promena na terenu i uočena pogreška
odmah ispravljena, a prethodni tekst precrtan.

Najstariji sačuvani turski popisi srpskih zemalja iz prve polovine XV veka, nastali odmah po formiranju prvih enklava pod turskom vlašću, potom većih geografskih celina kao što su bila skopsko i bosansko krajište i, najzad, po konačnom osvajanju, beležeći zatečenu naseljenost i stanovništvo otkrili su obilje toponomastičke građe, među kojom su bili nazive pojedinih manjih ili većih oblasti, nepoznatih iz drugih izvora.