Pokušaj da se proširi i prevaziđe granica tradicionalne istoriografije, zaokupljene fenomenima politike, sukoba, poželjnih teza i ideja, uvijek je bila preokupacija istoriografa. Svaka nova generacija istoričara pokušavala je da prošlost sagleda u cjelovitosti društvenog života, umjesto crnobijelih predstava. To je zahtjevalo traganje za novim metodološkim pristupima istraživanju i provjeri klasičnih i tradicionalnih naučnih metoda. Zbog toga kritičko preispitivanje i istraživačko upotpunjavanje napisanog svakoj generaciji istraživača otvara horizonte neistraženog, neosvijetljenog, često svjesno zatamnjenog i uklopljenog u matricu „jedinog ispravnog“ istorijskog znanja.

Naučnom raspravom, danas započetom, suočavamo se s dugom i
višeslojnom prošlošću ovoga grada i ove oblasti. Upravo zato što
prošlost Pljevlja (ili Breznice, kako glasi starije ime grada), nije
bila predmet dubljih i iole svestranijih naučnih istraživanja, pristupamo
joj sa puno elana i radoznalosti. Razumljivo je da ovaj naučni
skup predstavlja, više, jedan pokušaj rekonstrukcije prošlosti
Pljevalja i pljevaljskog kraja, sa ukazivanjem na glavne naučne probleme
i na rezultate novijih istraživanja, nego celovit pogled na istoriju
grada i oblasti.
Pljevaljski kraj u centru je srpske srednjovekovne države.
Pomeranjem toga centra, Pljevlja počinju da žive životom pograničnih
oblasti, a u narednim stolećima često menjaju svoju državnu i još češće
administrativno-upravnu pripadnost. Krajem 14. veka pljevaljski kraj
ušao je u sastav bosanske države, a potom je, od druge polovine 15. veka pa
do 1912. godine, bio pod tuđinskom osmanskom vlašću. Sva velika
raskršća srpske istorije imala su manjeg ili većeg odjeka u Pljevljima i
okolnim krajevima. Pljevlja su vekovima bila raskrsnica važnih
trgovačkih puteva i kulturnih strujanja. Još u srednjem veku pljevaljski
trgovci održavali su žive veze s Srpskim primorjem, prvenstveno s
Dubrovnikom i Kotorom, a išli su i dalje, do Ankone i Venecije. Krajem
14. veka dečaci iz Breznice odlaze u Dubrovnik da uče zanate kod
tamošnjih majstora. Pod turskom vlašću Pljevlja se takođe razvijaju kao
značajan trgovački i administrativno-upravni centar. U vreme nacionalnog
preporoda tokom 19. i početkom 20. veka, pljevaljski trgovci i
pljevaljsko građanstvo putuju i trguju do Beograda, Prizrena i Skadra, do…