APSTRAKT: U ovom radu predstavićemo zapažanja o Pljevljima kao migracionom pravcu na osnovu istraživanja u nekoliko radova, nastalih u različitim periodima. Pljevlja i okolina, kada je riječ o iseljavanju muslimanskog stanovništva iz Crne Gore nakon Berlinskog kongresa, naseljavani su bilo kao neposredni iseljenički pravac za izbjeglice iz Crne Gore, bilo kao migraciono stjecište za izbjeglice iz Bosne, odnosno muslimane iz Crne Gore koji su bili izbjegli najprije u Bosnu.
KLJUČNE RIJEČI: Pljevlja, iseljavanje, Berlinski kongres, muslimansko stanovništvo, izbjeglice

APSTRAKT: U radu se polazi od saznanja da u Turskoj, gde su do 1912. pripadala i Pljevlja i u Crnoj Gori do 1918. nisu vršeni zvanični statistički popisi stanovništva. Daju se orjentacioni podaci savremenika o broju stanovnika, zanatskih i trgovačkih radnji u varoši Pljevlja koji se dosta razlikuju. Autor navodi i komentariše prikupljene podatke o broju stanovništva u Pljevljima i susednim mestima iz novooslobođenih krajeva iz 1919. i rezultate zvaničnih statističkih popisa o broju stanovništa 1921. i 1931. (ukupno i prema polu, veroispovesti, zanimanju i pismenosti), kao i popis zgrada, stanova i stoke.
KLJUČNE REČI: Pljevlja, Crna Gora, Srbija, popis, stanovništvo, muški, ženski, verosipovest, zanimanje, pismenost.

APSTRAKT: Stara Raška i u njenom okviru Sjeničko-pešterska visoravan je skoro oduvek bio prostor i matičnih i etapnih migracionih kretanja. Ta kretanja stanovništva su bila tako masovna da su ustvari ponekad bile prave seobe. Te seobe su bile naročito intenzivirane prodorom i osvajanjem naših zemalja od strane Turaka Osmanlija počevši već od druge polovine XIV veka pa skoro do kraja njihove vladavine.
KLJUČNE REČI: Pešter, Sjenica, stanovništvo, seobe, Malisori, Kuči, Klimente, Vasojevići, migracije, demografija, Srbi, pravoslavni, muslimani.