Prva pisana zapažanja o starinama pljevaljskog kraja potiču iz pera dubrovačkih poslanika koji su se 1792. godine, na putu u Carigrad, našli u Pljevljima (Taslidži). Međutim, tek su krajem XIX stoleća započeta proučavanja antičkih spomenika i natpisa iz Pljevalja, od kojih su neke
objavili Momzen i Artur Evans – znameniti engleski arheolog koji je Pljevlja posetio krajem XIX stoleća. Ubrzo, 1899. godine, usledila su
i prva iskopavanja o kojima je pisao K. Pač, da bi posle više od šest decenija, 1964. godine, u Kominima bila započeta sistematska arheološka istraživanja zaštitnog karaktera, kojima su rukovodili dr Dragoslav Srejović i dr Aleksandrina Cermanović-Kuzmanović, profesori arheologije na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Ovim iskopavanjima, sprovedenim u dve istraživačke kampanje (od 1964. do 1967. godine i od 1970. do 1975. godine), obuhvaćena je samo nekropola u Kominima, dok je prostrano i utvrđeno naselje ostalo neispitano. Rezultati istraživanja prevazišli su očekivanja i najvećih optimista, jer je sadržaj otkrivenih grobnica i grobova bio izuzetan. Setimo se samo nadaleko čuvene dijatrete i prelepog zlatnog nakita koji je krasio lepotice iz antičkih Pljevalja (Cermanović-Kuzmanović 1998).

Kontinuitet naseljenosti najvećeg dijela pljevaljskog kraja moguće je pratiti od praistorije pa do uspostavljanja turske vlasti zahvaljujući brojnim ostacima materijalne kulture počev od starih ilirskih tumula, preko rimskih spomenika, te srpskih i tzv. grčkih grobalja i nekropola s velikim brojem stećaka, pa do srednjovjekovnih srpskih sakralnih objekata, kao i prvim turskim popisima iz sredine XV vijeka. Taj kontinuitet pratićemo duž rijeke Ćehotine – od sela Kozice do Brda, s desne, i sela Podpeća do Čestina, s njene lijeve strane.

U neposrednoj blizini Pljevalja, u selu Komini, smješten je još uvijek većim dijelom neistražen rimski grad, kome puni naziv imena sa sigurnošću nije utvrđen. U literaturi ga srećemo kao Municipium S…, a živio je između I i IV vijeka. Prvi podaci o ovom lokalitetu sreću se u pisanim izvorima iz […]