U Rukopisnom odeljenju Matice srpske u Novom Sadu, čuva se jedno pismo zahumsko-hercegovačkog mitropolita Aksentija II Palikuće. Ono je bilo upućeno pravoslavnim hrišćanima u kneževini Nikole Rašovića.

Državna i partijska vlast uspostavljena nakon svršetka NOB-e i socijalističke revolucije 1945. godine i utemeljena na načelima militantnog ateizma i ideološke isključivosti, usvojila je i sprovela niz zakonodavnih akata sa osnovnim ciljem da derogira materijalnu osnovu i duhovnu misiju vjerskih zajednica u Crnoj Gori i Jugoslaviji uopšte (zakon o agrarnoj reformi, ukidanje vjerske nastave, institucija građanskog braka, odvajanje crkve od države i sl.).

Arheološkim istraživanjima u vremenu od 10. jula do 25. avgusta 2000. godine, nastavljeno je sa realizacijom Projekta obnove manastira Dovolja, započetom tokom 1999. godine.

U ratu 1912-1913. zajedničkom akcijom srpske i crnogorske vojske
oslobođen je prostor Novopazarskog sandžaka (odnosno Raške i Stare
Srbije), koji je kao enklava turske državne teritorije tokom čitavog XIX
vijeka razdvajao Srbiju i Crnu Goru. Time je ostvaren jedan od glavnih
zadataka nacionalnopolitičkih programa dvije zemlje koji su poslije
sticanja nezavisnosti i u Beogradu i na Cetinju formulisani u vidu
zahtjeva za teritorijalnim proširenjem, odnosno oslobođenjem susjednog
srpskog naroda.1 Ostvarivanjem tog cilja, tj. pripajanjem Srbiji i Crnoj
Gori ovih oblasti dvije zemlje su dobile zajedničku granicu, a otvorene su
i perspektive njihovog konačnog ujedinjenja. To je bio krupan i svakako
jedan od najznačajnijih događaja za dalju istorijsku sudbinu srpskog naroda.
Na početku oslobodilačkog rata balkanskih država protiv Osmanskog
carstva, prema utvrđenom ratnom planu, crnogorska vojska je
trebalo da vodi operacije u dva pravca: prema sjevernoj Albaniji i prema

Konstituisanjem Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca decembra
1918. ostvaren je novi državni okvir jugoslovenskih naroda, koji su u
prethodnom periodu razvoja ostvarili različite stepene državno-pravnog
organizovanja. Za razliku od Srba, koji su stvaranje zajedničke države
u većem dijelu dočekali organizovani u dvije sopstvene nacionalne države
– Srbiju i Crnu Goru, Hrvati i Slovenci su izašli iz sastava
austrougarske monarhije s izrazitom tendencijom njihovih političkih
elita da tek stvorenu državu primjere potrebama sopstvenog i punog
nacionalnog organizovanja. Različite pozicije Srba, Hrvata i Slovenaca
ostvarene u prethodnoj etapi istorijskog razvoja imale su za posljedicu i
veliki raskorak u definisanju njihovih potreba i ciljeva u novoj državi.
Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, u procesu čvršćeg povezivanja
svog državnog tkiva, od samog početka je nosila tendenciju postepenog
stapanja objedinjenih naroda u jedan nacionalni organizam, sastavljen od
tri plemena (jedan troplemeni narod). Međutim, zbog razlika u istorijskom
nasljeđu i različito definisanih nacionalnih interesa, prema
novoj državnoj zajednici različito su se odnosili narodi koji su ušli u
njen sastav. S jedne strane ona je doživljavana kao „zapreka” na putu prije
svega hrvatskom nacionalnom proboju. Istovremeno, posle viševjekovne
političke razdrobljenosti i posrtaja uzrokovanih dominacijom dva
velika carstva – Austro-Ugarske i Turske srpski narod se našao objedinjen
u jednoj državi, koja je za njega predstavljala realizaciju kultnog
zavjeta o oslobođenju i ujedinjenju.2 Zavjet oslobođenja i ujedinjenja