APSTRAKT: U radu se polazi od saznanja da u Turskoj, gde su do 1912. pripadala i Pljevlja i u Crnoj Gori do 1918. nisu vršeni zvanični statistički popisi stanovništva. Daju se orjentacioni podaci savremenika o broju stanovnika, zanatskih i trgovačkih radnji u varoši Pljevlja koji se dosta razlikuju. Autor navodi i komentariše prikupljene podatke o broju stanovništva u Pljevljima i susednim mestima iz novooslobođenih krajeva iz 1919. i rezultate zvaničnih statističkih popisa o broju stanovništa 1921. i 1931. (ukupno i prema polu, veroispovesti, zanimanju i pismenosti), kao i popis zgrada, stanova i stoke.
KLJUČNE REČI: Pljevlja, Crna Gora, Srbija, popis, stanovništvo, muški, ženski, verosipovest, zanimanje, pismenost.

APSTRAKT: Stara Raška i u njenom okviru Sjeničko-pešterska visoravan je skoro oduvek bio prostor i matičnih i etapnih migracionih kretanja. Ta kretanja stanovništva su bila tako masovna da su ustvari ponekad bile prave seobe. Te seobe su bile naročito intenzivirane prodorom i osvajanjem naših zemalja od strane Turaka Osmanlija počevši već od druge polovine XIV veka pa skoro do kraja njihove vladavine.
KLJUČNE REČI: Pešter, Sjenica, stanovništvo, seobe, Malisori, Kuči, Klimente, Vasojevići, migracije, demografija, Srbi, pravoslavni, muslimani.

Glasnik zavičajnog muzeja 8-9

Prva pisana zapažanja o starinama pljevaljskog kraja potiču iz pera
dubrovačkih poslanika koji su se 1792. godine, na putu u Carigrad, naš-
li u Pljevljima (Taslidži). Međutim, tek su krajem XIX stoleća započeta
proučavanja antičkih spomenika i natpisa iz Pljevalja, od kojih su neke
objavili Momzen i Artur Evans – znameniti engleski arheolog koji je
Pljevlja posetio krajem XIX stoleća. Ubrzo, 1899. godine, usledila su
i prva iskopavanja o kojima je pisao K. Pač, da bi posle više od šest
decenija, 1964. godine, u Kominima bila započeta sistematska arheo-
loška istraživanja zaštitnog karaktera, kojima su rukovodili dr Dra-
goslav Srejović i dr Aleksandrina Cermanović-Kuzmanović, profesori
arheologije na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Ovim iskopavanjima,
sprovedenim u dve istraživačke kampanje (od 1964. do 1967. godine i od
1970. do 1975. godine), obuhvaćena je samo nekropola u Kominima, dok je
prostrano i utvrđeno naselje ostalo neispitano. Rezultati istraživanja
prevazišli su očekivanja i najvećih optimista, jer je sadržaj otkrivenih
grobnica i grobova bio izuzetan. Setimo se samo nadaleko čuvene dijatrete
i prelepog zlatnog nakita koji je krasio lepotice iz antičkih Pljevalja
(Cermanović-Kuzmanović 1998).

Arheološko nalazište Komini kod Pljevalja poznato je arheološko
nalazište još tokom XIX veka. U radu je dat kratak istorijat istraživanja
koji nas podseća na velikane svetske i naše arheologije, istraživače ovog
rimskog grada u zaleđu provincije Dalmacije. Prikazani su rezultati si-
stematskih arheoloških iskopavanja nekropola I i II, obavljenih u periodu
od 1964. do 1976. godine, ali i novi podaci dobijeni iskopavanjima loka-
liteta I’pac) tokom 2007. i 2008. godine. Oni nam upotpunjuju sliku o gradu
koji je doživeo nagli procvat krajem II veka, vrveo od života tokom III veka,
a potom se sredinom IV veka ugasio. Misteriju njegovog nestanka donekle
nam osvetljavaju iskopavanja obavljena 2009. godine u selu Otilovići. Tu
je, pored ostataka antičke nekropole, otkrivena i ranohrišćanska crkva s
grobnicom.