Govoriti o austrougarskim istraživanjima Srednjeg Polimlja i Potarja znači govoriti o tome kako jedna organizovana država, velika sila, radi na proučavanju zemalja prema kojima ima nedvosmislene političke pretenzije. Ona prvo želi da krajnje sistematično prouči te oblasti, a zatim, da na osnovu tih rezultata, gradi svoju političku strategiju i, po mogućnosti, menja politički i kulturni identitet u pravcu koji će odgovarati njenim dugoročnim strategijskim interesima.

U istorijskoj nauci je malo poznato da su Pljevlja i znatan deo Pljevaljskog kraja bili u sastavu Kraljevine Srbije nešto više od godinu dana, i da su Pljevlja bila sedište Pljevaljskog okruga Kraljevine. Sačuvana građa u Arhivu Vojnoistorijskog instituta i Arhivu Srbije pruža mogućnost da se osvetli taj nedovoljno poznati period u istoriji Pljevalja, od oslobođenja pa do razgraničenja između Srbije i Crne Gore, na osnovu sporazuma potpisanog u Beogradu 12. novembra 1913. godine.

Brojni potresi, bune, ratovi, politički i verski obračuni i društveni sukobi u Osmanskom carstvu, od početka 19. veka pa do konačnog odlaska iz ovog dela Evrope 1912. godine, prelamali su se u manjoj ili većoj meri u Pljevljima i okolini.

Naučnom raspravom, danas započetom, suočavamo se s dugom i
višeslojnom prošlošću ovoga grada i ove oblasti. Upravo zato što
prošlost Pljevlja (ili Breznice, kako glasi starije ime grada), nije
bila predmet dubljih i iole svestranijih naučnih istraživanja, pristupamo
joj sa puno elana i radoznalosti. Razumljivo je da ovaj naučni
skup predstavlja, više, jedan pokušaj rekonstrukcije prošlosti
Pljevalja i pljevaljskog kraja, sa ukazivanjem na glavne naučne probleme
i na rezultate novijih istraživanja, nego celovit pogled na istoriju
grada i oblasti.
Pljevaljski kraj u centru je srpske srednjovekovne države.
Pomeranjem toga centra, Pljevlja počinju da žive životom pograničnih
oblasti, a u narednim stolećima često menjaju svoju državnu i još češće
administrativno-upravnu pripadnost. Krajem 14. veka pljevaljski kraj
ušao je u sastav bosanske države, a potom je, od druge polovine 15. veka pa
do 1912. godine, bio pod tuđinskom osmanskom vlašću. Sva velika
raskršća srpske istorije imala su manjeg ili većeg odjeka u Pljevljima i
okolnim krajevima. Pljevlja su vekovima bila raskrsnica važnih
trgovačkih puteva i kulturnih strujanja. Još u srednjem veku pljevaljski
trgovci održavali su žive veze s Srpskim primorjem, prvenstveno s
Dubrovnikom i Kotorom, a išli su i dalje, do Ankone i Venecije. Krajem
14. veka dečaci iz Breznice odlaze u Dubrovnik da uče zanate kod
tamošnjih majstora. Pod turskom vlašću Pljevlja se takođe razvijaju kao
značajan trgovački i administrativno-upravni centar. U vreme nacionalnog
preporoda tokom 19. i početkom 20. veka, pljevaljski trgovci i
pljevaljsko građanstvo putuju i trguju do Beograda, Prizrena i Skadra, do…

Manastir Dovolja, sa crkvom posvećenom Uspeniju Presvete Bogorodice, smješten je na desnoj obali rijeke Tare kod sela Premćani, u zaseoku Dovolja, udaljen četrdeset pet kilometara južno od Pljevalja. Ktitor i vrijeme njegove gradnje još uvijek nisu pouzdano utvrđeni. Narodno predanje, koje je još 1905. godine u „Novoj iskri“ zapisao Stevan […]