Period omeđen osmanskim zauzimanjem srpskih zemalja s jedne i Prvim
srpskim ustankom s druge strane zamišljene istorijske prave predstavlja
još uvek jedan od najslabije istraženih perioda srpske nacionalne isto-
rije. Uzroci takvog stanja ne samo u srpskoj, već u čitavoj južnoslovenskoj
istoriografiji mogu se objasniti najmanje dvema grupama razloga:
– nepristupačnost izvora relevantnih za takvu vrstu istraživanja
(osmanska građa se čuva prvenstveno u turskim arhivima u Istanbulu i An-
kari, za koje je u proteklim decenijama bilo izuzetno teško dobiti dozvole
za rad; iako je taj proces sada znatno olakšan, ostaje problem nedostatka
materijalnih sredstava za ovakvu vrstu istraživanja), i
– nedovoljan broj istraživača sa „specifičnom znanjima“ (poznavanje
osmanskog turskog jezika, diplomatike i paleografije) koji bi mogli pri-
stupiti ovom poslu.

O nastanku manastira Svete Trojice i o njegovim osnivačima poznati
su različiti izvori, među kojima su najstariji zapisi u rukopisnim crkve-
nim knjigama koji se javljaju od 1537. godine, zatim dva ktitorska natpisa na
živopisu u prizidanoj priprati iz 1592. godine i tri signirane ktitorske
kompozicije, od kojih je jedna o osnivanju hrama u naosu, druga o osnivanju
priprate i treća o sekundarnom ktitoru priložniku, svi nastali posled-
nje decenije XVI veka. Za nesaglasne podatke iz natpisa i pisanih izvora,
a naročito za različitu sliku crkve na dvema ktitorskim kompozicijama,
ponuđena su relativno prihvatljiva rešenja, ali su i pored toga pojedina
pitanja ostala otvorena.1 Među njima se na prvom mestu postavlja pitanje
da li je tu postojalo starije crkveno sedište. Na osnovu poznate zabrane
turskih vlasti da se pravoslavni crkveni centri mogu samo obnavljati na
starim temeljima, a nikako podizati novi, pretpostavljalo se da je i crkva
Svete Trojice pljevaljske nastala na starijoj crkvenoj građevini.

Pisana riječ u arapsko-islamskom i kasnije u osmanskom društvu nje-
govana je kao izraz specifičnog kulturnog i estetskog standarda, prije sve-
ga s potrebom preciznog bilježenja i tumačenja vjerske tradicije, pisanja
filoloških i etičkih rasprava ili najrazličitijih antologija s ciljem
opšteobrazovne edukacije čitalaca, svodeći se vrlo često na priređiva-
nje tradicionalnog materijala uz čvrsti oslon na pređašnja dostignuća. U
islamskoj umjetnosti kaligrafski oblikovano pismo i ukrašavanje knjiga
predstavljaju veoma prisutan umjetnički izraz. Figuralna ikonografija
drugih religija zamijenjena je pobožnim natpisima u funkciji simbolič-
nog afirmisanja vjere, vrlo često, zbog obilja ukrasa, teško čitljivim.

Postoji niz značajnih demografskih transformacija karakteristič-
nih za region sjeverne Crne Gore koje su obilježile posljednju deceniju
XX vijeka. Može se sa sigurnošću konstatovati da kontinuitet promjena
ima svoj nastavak i u XXI vijeku i da će te promjene uticati na geografsku
modifikacije koja će imati tipičan regionalni karakter.

Od početka konstituisanja Crne Gore kao samostalne države u XVIII vi-
jeku pa do gubitka njene državnosti, teritorijalne aspiracije na oblasti
u njenom okruženju, prije svega osmanske, bile su determinante na kojima
je počivala i u skladu sa kojima se razvijala i konstituisala crnogorska
državnost.