GLASNIK ZAVIČAJNOG MUZEJA BR. 14 TEMA BROJA PROSVJETNI I KULTURNI ŽIVOT POTARJA I POLIMLJA (povodom 200-godišnjice rođenja P. P. Njegoša)   Milić F. Petrović (Arhiv Jugoslavije, Beograd) NJEGOŠEVO VREME I PLJEVLJA Dr Žarko Leković (Istorijski institut, Podgorica) PETAR II PETROVIĆ NJEGOŠ I STARA HERCEGOVINA (Prosvjetna i kulturna slika) Prof. […]

  GLASNIK ZAVIČAJNOG MUZEJA BR. 15 TEMA BROJA SREDNJE POTARJE I POLIMLJE U VRTLOGU PRVOG SVJETSKOG RATA (Demografski, materijalni i kulturni gubici u ratovima 19-20. vijeka)   Prof. dr Milan Mijalkovski (Beograd) ATENTAT U SARAJEVU 1914. GODINE U FOKUSU AUSTRIJSKE I SRPSKE ŠPIJUNAŽE Dr Žarko Leković (Istorijski institut, Podgorica) CRNOGORSKO-SRBIJANSKA […]

Na putopise, kao važan istorijski izvor, pažnju je skrenuo još Jovan Ristić, polovinom XIX veka. On je tom prilikom istakao da putopisci, uprkos čestoj površnosti, donose vesti kojih nema u drugim vrstama izvora. Tom prilikom J. Ristić je načinio i prvi popis tada poznatih putopisa. Pored svih slabosti putopisa kao istorijskog izvora (površnost, lični stav i impresija putopisca, nepoznavanje jezika i prostora) oni ipak predstavljaju značajan izvor za istoriju, istorijsku geografiju, etnologiju. Putopisci predstavljaju prisutne i neposredne svedoke dogaćaja i bez njihovog prožimanja sa arhivskim dokumentima i drugom izvornom građom nema istorijske istine. Ipak, i pored svog značaja, putopisi još uvek nisu iskorišćeni u potpunosti u našoj istoriografiji.

Crkva je predstavljala važan činilac u društvenom i političkom razvitku Polimlja i Potarja. Ona je skoro hiljadu godina, sve do XIX vijeka, bila gotovo jedini nosilac i predstavnik prosvete, pa je postavila i sve glavne osnove za kulturni progres. Mnogi njeni predstavnici u prošlosti su pokazali diplomatske sposobnosti u političkim i državnim poslovima, kao i veliko rodoljublje. Njihova je zasluga što je snažno izgrađena, razvijena i očuvana nacionalna svijest, i pod njihovim odlučujućim uticajem se vodila viševjekovna borba za slobodu i ujedinjenje.

Stara Raška ili Raška oblast uvek je bila predmet izučavanja i opisivanja mnogih putopisaca, političara, diplomata, obaveštajaca, ali i istoričara, geografa, antropogeografa, etnologa. Još Karađorđevi planovi o oslobođenju i okupljanju srpskih zemalja i restauraciji srpske državnosti južno od Save i Dunava zabrinjavali su evropski Zapad, a posebno Habzburšku Monarhiju koja je imala imperijalne planove prema našim zemljama a posebno prema drevnoj Raškoj. Taj prostor između reka Drine i Ibra, Tare i Zapadne Morave izuzetno je postao aktuelan u političko-diplomatskim manipulacijama posle Berlinskog kongresa 1878. godine. Od tada je Austro-Ugarska taj prostor smatrala svojim koridorom za dalju penetraciju na Balkansko poluostrvo, ali i kao klin koji se uklještio između Srbije i Crne Gore sprečavajući na taj način njihovo ujedinjenje. Ovaj prostor je bio embrion srpske državnosti i duhovnosti, odnosno kulture uopšte srpskog naroda kako u srednjem veku tako i u njegovom daljem istorijskom razvoju. Kroz srednji i novi vek kao i u najnovije doba ovaj prostor je predstavljao „kopču srpskih zemalja“, kako kaže naš istoričar Slavenko Terzić. Raška oblast je i danas „živi most“ između centralne Srbije i Crne Gore, Bosne i Hercegovine i Kosova i Metohije.