O nastanku manastira Svete Trojice i o njegovim osnivačima poznati
su različiti izvori, među kojima su najstariji zapisi u rukopisnim crkve-
nim knjigama koji se javljaju od 1537. godine, zatim dva ktitorska natpisa na
živopisu u prizidanoj priprati iz 1592. godine i tri signirane ktitorske
kompozicije, od kojih je jedna o osnivanju hrama u naosu, druga o osnivanju
priprate i treća o sekundarnom ktitoru priložniku, svi nastali posled-
nje decenije XVI veka. Za nesaglasne podatke iz natpisa i pisanih izvora,
a naročito za različitu sliku crkve na dvema ktitorskim kompozicijama,
ponuđena su relativno prihvatljiva rešenja, ali su i pored toga pojedina
pitanja ostala otvorena.1 Među njima se na prvom mestu postavlja pitanje
da li je tu postojalo starije crkveno sedište. Na osnovu poznate zabrane
turskih vlasti da se pravoslavni crkveni centri mogu samo obnavljati na
starim temeljima, a nikako podizati novi, pretpostavljalo se da je i crkva
Svete Trojice pljevaljske nastala na starijoj crkvenoj građevini.

Pisana riječ u arapsko-islamskom i kasnije u osmanskom društvu nje-
govana je kao izraz specifičnog kulturnog i estetskog standarda, prije sve-
ga s potrebom preciznog bilježenja i tumačenja vjerske tradicije, pisanja
filoloških i etičkih rasprava ili najrazličitijih antologija s ciljem
opšteobrazovne edukacije čitalaca, svodeći se vrlo često na priređiva-
nje tradicionalnog materijala uz čvrsti oslon na pređašnja dostignuća. U
islamskoj umjetnosti kaligrafski oblikovano pismo i ukrašavanje knjiga
predstavljaju veoma prisutan umjetnički izraz. Figuralna ikonografija
drugih religija zamijenjena je pobožnim natpisima u funkciji simbolič-
nog afirmisanja vjere, vrlo često, zbog obilja ukrasa, teško čitljivim.

Postoji niz značajnih demografskih transformacija karakteristič-
nih za region sjeverne Crne Gore koje su obilježile posljednju deceniju
XX vijeka. Može se sa sigurnošću konstatovati da kontinuitet promjena
ima svoj nastavak i u XXI vijeku i da će te promjene uticati na geografsku
modifikacije koja će imati tipičan regionalni karakter.

Od početka konstituisanja Crne Gore kao samostalne države u XVIII vi-
jeku pa do gubitka njene državnosti, teritorijalne aspiracije na oblasti
u njenom okruženju, prije svega osmanske, bile su determinante na kojima
je počivala i u skladu sa kojima se razvijala i konstituisala crnogorska
državnost.

Pred kraj života, sad već počivši Vuksan Jovanov Mrdak iz Barica,
objavio je knjigu pod naslovom: „Zapisi jednog patriote“, Podgorica, 1998,
349 strana.
Vuksan Mrdak je, inače, prijeratni student beogradskog univerziteta
i pravnik čija je sudbina bila skopčana sa vremenom Drugog svjetskog rata,
uglavnom u zavičaju i široj okolini: pljevaljskom, bjelopoljskom, mojkovač-
kom i kolašinskom kraju.
Knjiga je dio autobiografskog rukopisa, napisanog u „svrhu komunika-
cije“ sa njegovim budućim potomcima. Ideja dajedan dio tih zapisa izdvoji
i publikuje, kako je naglašeno u uvodnom dijelu knjige, nastala je zato što
„savremeni akteri političke scene u Crnoj Gori ne samo da ne rade na po-
mirenju nacije, već insistiraju na nacionalnom razdoru koji su u II svjet-
skom ratu napravili komunisti“. Saznanje da će se, zahvaljujući aktuelnoj
politici, „naš Srpski narod i dalje dijeliti“, nije ga ostavilo na miru,
tim prije, kako sam kaže, što je bio svjestan da
neminovno vodi u građanski rat“.